مقدمه دسته بندي - همگي ما در زندگي روزانه با بسياري از واجبات و محرّمات برخورد داريم. آگاهي از آنها براي عموم مسلمانان لازم و ضروري است، تا تكاليف خود را بشناسند. در اين بخش با توجّه به هدف مورد نظر در اين مجموعه، يك دسته‌بندي كلّي از اينگونه واجبات و محرّمات ارائه مي‌گردد.[1]
با مطالعه اين ضميمه، ضمن اينكه با برخي از تكاليف خويش آشنا مي‌شويم، مي‌توانيم به محاسبة كارهاي خود نيز بپردازيم. يعني با آگاهي به واجبات و محرّماتي كه متوجّه ماست زمينه‌هاي توبه نيز بر ما روشن‌تر مي‌شود.
سرفصلهاي اين دسته‌بندي عبارتند از:
1. واجبات و محرّمات عمومي (كه داراي ابعاد گوناگون است)
2. واجبات و محرّمات حكومتي.
3. واجبات و محرّمات مربوط به اخلاق فردي.
4. واجبات و محرّمات مربوط اخلاق اجتماعي.
5. واجبات و محرّمات عبادي.
6. واجبات و محرّمات سياسي.
7. واجبات و محرّمات فرهنگي.
8. واجبات و محرّمات دفاعي.
9. واجبات و محرّمات اعتقادي.
10. واجبات و محرّمات اقتصادي.
11. واجبات و محرّمات خانوادگي.
12. واجبات و محرّمات قضائي.[1]. لازم به توضيح است: عنوانِ «مقدّمه‌اي» بر دسته‌بندي واجبات و محرّمات بدين جهت براي اين دسته‌بندي انتخاب شده است كه:
اولاً: دسته‌بندي به اين شكل چون براي اولين بار صورت مي‌گيرد، و به عنوان مكمل بحث توبه تنظيم شده است و نه به عنوان يك بحث مستقل، لذا جامع و كامل نمي‌تواند باشد.
ثانياً: در حد اين مجموعه نيز، كار به ميزان لازم انجام نشده است و براي دسته‌بنديِ مناسب فراغت بيشتر مورد نياز است. اميد است در چاپهاي بعدي دسته بنديِ مناسب‌تري ارائه گردد.
ثالثاً: اين عنوان نشان دهندة آنست كه خلاء وجود دسته‌بندي‌هاي جامع و كامل، براي واجبات و محرمات موجود است و بايد در اين رابطه كارهاي مناسبي انجام گيرد.
2- تذكرات
ذكر نكاتي در مورد اين دسته‌بندي ضروريست:
الف. اين دسته‌بندي با هدف عرضة خود بر آن و عمل به فريضة توبه، در هر مورد كه عمل شخص مطابق با تكليف او نيست، تهيّه شده است. از اينرو و نيز با توجّه به بعضي جهات، برخي محرّمات،[1] در اين دسته‌بندي نيامده است.
ب. چون بسياري از واجبات و محرّمات يك بعدي نيستند، در اين دسته‌بندي بُعدي غالب مورد نظر و توجّه قرار گرفته است.
ج. آنچه از واجبات و محرّمات در اين دسته‌بندي آمده است. فتاوا و احكام صادره از سوي حضرت امام ـ رحمة الله عليهـ است كه از رسالة توضيح المسائل، تحرير الوسيله، عروة الوثقي، استفتائات از محضر حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ ، سخنرانيها[2] و پيامها و وصيّت نامه سياسي ـ الهي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ استخراج شده است و منابع و مآخذ دقيق تمامي آنها در پاورقي‌ها مذكور است.
د. با توجّه به اينكه تحرالوسيله از سوي مراكز و انتشارات مختلف چاپ شده و صفحات آنها با هم مطابقت ندارد، آدرسهايي كه از تحرير داده شده است بر حسب شمارة صفحات ذكر نشده است. براي اينكه هر كس با هر چاپي از تحريرالوسيله كه در دست دارد بتواند مسائل مذكور را ببيند، آدرسها بر حسب شمارة جلد، كتاب (مثل كتاب الصّلاة، كتاب القضاء و ...)، بخش و غير آن آمده است كه با مراجعه به فهرست تحريرالوسيله‌اي كه در دست خواننده است، يافتن آن آسان است.
اين نحوه ذكر مأخذ از تحرير در تمامي اين مجموعه رعايت شده است.
هـ . با توجّه به فتواي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ كه: انجامِ امر الزامي و حكم ولي امر (ولايت فقيه) را در هر موردي براي همگان، اعمّ از مقلّدين، غير مقلّدين و حتّي بر ديگر مجتهدين، واجب[3] مي‌دانند:
1. احكام ولايتي صادره از سوي رهبر كبير انقلاب اسلامي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ مورد بررسي قرار نگرفته و جاي آن احكام در اين دسته‌بندي خالي است، كه بايستي حتماً به آن اضافه شود.
2. احكام ولايتي صادره از سوي مقام معظّم رهبري، حضرت آيت الله خامنه‌اي ـ اَدامَ اللهُ ظِلَّه ـ ،[4] مورد بررسي واقع نشده است. اين احكام بايد استخراج و به اين دسته‌بندي اضافه شود.[5]
[1]. مانند زنا، لواط، شرابخواري كه البتّه حرمت آنها بر همگان روشن است.
[2]. آنچه از سخنرانيها و پيامها و وصيّت نامه سياسي ـ الهي حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ استخراج شده است، مواردي است كه آن بزرگوار تصريح به وجوب يا حرمت آن فرموده‌اند.
[3]. استفتائات از محضر حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ ، جلد1، ص 19، سؤال 46:
س 46ـ المجتهد الجامع للشرائط اذا صدر امراً الزامياً بالجهاد او بأي شيء آخر فهل يجب علي غير مقلديه امتثال امره؟
ج ـ ينفذ حكم وليّ الامر في حق الجميع حتي علي المجتهدين الاخر.
[4]. مانند آن حكمي كه فرمودند «تضعيف هر يك از سه قوا (دولت، مجلس، قوّة قضائيّه) حرام شرعي و خيانت ملّي است.»
[5]. با توجّه به اينكه اين احكام مدوّن نيست، بررسي تمام آنها نياز به امكانات مناسب، كارگروهي و فراغت لازم دارد. اميدواريم در چاپهاي بعدي آن مقدار از اين احكام كه ضروريست به اين دسته‌بندي اضافه گردد. «انشاء الله»
3- دسته‌بندي‌هاي ديگر
البتّه واجبات و محرّمات را براي اينكه هر كس بتواند با تكاليف خويش آشنا شود و به محاسبه اعمال و كردار خود بپردازد مي‌توان به انواع ديگري تقسيم‌بندي كرد. عنوانِ چند نوع دسته‌بندي براي مثال ارائه مي‌گردد:
بر حسب محيطهاي اجتماعي يا كاري مختلف:
محيطِ خانواده، كوچه و خيابان و محلّه، مغازه و بازار، بيمارستانها، ادارات، كارخانجات، محيطهاي آموزشي (مدارس، دانشگاهها)، مساجد و ...
بر حسب اعضاي خانواده:
شوهر، زن، پدر، مادر، فرزندان، پدر بزرگ، مادربزرگ، نوه و ...
بر حسب اعضاي وجود انسان:
دست، پا، زبان، چشم، دهان، بيني، گوش، عضو جنسي، قلب (مراد عضو مادّيِ قلب نيست، بلكه مراد آن چيزي است كه در مانند اين مسئله مطرح است كه «رضايت قلبي به منكر حرام است»)
البتّه تقسيم بندي‌هاي فوق ممكن است جامع نباشند امّا همانگونه كه ذكر شد، براي فرا گرفتن تكاليف و نيز در محاسبه اعمالِ خود، مي‌توان از آنها كمك گرفت.[
نظرات شما عزیزان:
